W dniu 10 grudnia 2025 r. amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) zatwierdziła wniosek o dopuszczenie do obrotu produktu biologicznego (Biologics License Application, BLA) dla preparatu Waskyra™ – terapii genowej ex vivo przeznaczonej do leczenia pacjentów z zespołem Wiskotta-Aldricha (Wiskott-Aldrich syndrome, WAS). Zespół ten jest rzadkim, zagrażającym życiu pierwotnym niedoborem odporności. Zatwierdzenie Waskyra™ stanowi istotne osiągnięcie naukowe i kliniczne, otwierając nowe możliwości terapeutyczne dla pacjentów dotkniętych tą chorobą.
Zespół Wiskotta-Aldricha występuje niemal wyłącznie u mężczyzn i obejmuje zaburzenia funkcji komórek krwi oraz komórek układu immunologicznego. Choroba jest spowodowana mutacjami w genie WAS, kodującym białko WAS, obecne w komórkach krwi oraz wybranych populacjach komórek odpornościowych. Brak funkcjonalnego białka WAS prowadzi do nieprawidłowego rozwoju i funkcjonowania zarówno komórek układu odpornościowego, jak i płytek krwi. Obraz kliniczny obejmuje nawracające i przewlekłe zakażenia, epizody krwawień oraz zmiany skórne o charakterze wyprysku (egzemy), ujawniające się zwykle od wczesnego dzieciństwa. Choroba wiąże się ponadto ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób autoimmunologicznych oraz nowotworów układu chłonnego, w tym chłoniaków. Szacowana częstość występowania zespołu Wiskotta-Aldricha wynosi około 1 na 250 000 żywych urodzeń płci męskiej.
Dotychczasowe postępowanie terapeutyczne obejmowało głównie leczenie objawowe i wspomagające. Jedyną metodą o potencjale przyczynowym pozostawał allogeniczny przeszczep krwiotwórczych komórek macierzystych (hematopoietic stem cell transplantation, HSCT), który jednak wymaga dostępności odpowiedniego, zgodnego dawcy oraz wiąże się z ryzykiem istotnych powikłań transplantacyjnych.
Waskyra™ (etuvetidigene autotemcel) jest terapią genową polegającą na jednorazowym podaniu autologicznych krwiotwórczych komórek macierzystych i progenitorowych CD34+, zmodyfikowanych ex vivo z wykorzystaniem wektora lentiwirusowego zawierającego prawidłową kopię genu WAS. Po modyfikacji genetycznej komórki są ponownie infundowane pacjentowi po wcześniejszym przygotowaniu szpiku kostnego za pomocą chemioterapii o zmniejszonej intensywności. W badaniach klinicznych wykazano, że terapia Waskyra™ prowadzi do istotnego zmniejszenia częstości umiarkowanych i ciężkich epizodów krwawień oraz poważnych zakażeń w porównaniu z okresem sprzed leczenia. U pacjentów, u których nie jest możliwe przeprowadzenie przeszczepienia od zgodnego dawcy rodzinnego, terapia genowa stanowi wartościową i potencjalnie skuteczną alternatywę terapeutyczną.
„Zatwierdzenie Waskyra™ przez FDA jest osiągnięciem o wyjątkowym znaczeniu – nie tylko dla włoskiej nauki i Fondazione Telethon, lecz także dla globalnej społeczności zajmującej się chorobami rzadkimi” – powiedziała Ilaria Villa, dyrektor generalna Fondazione Telethon, organizacji odpowiedzialnej za rozwój terapii. „Potwierdza ono wartość modelu skoncentrowanego na pacjencie, który umożliwia przekładanie badań naukowych na realne terapie, zwłaszcza tam, gdzie mechanizmy rynkowe zawodzą”.
„Zatwierdzenie tej terapii genowej stanowi zdecydowany krok naprzód i namacalną odpowiedź na niezaspokojone potrzeby pacjentów” – skomentował dr Alessandro Aiuti, zastępca dyrektora ds. badań klinicznych w SR-Tiget, kierownik Oddziału Immunohematologii Pediatrycznej w IRCCS Ospedale San Raffaele oraz profesor pediatrii Uniwersytetu Vita-Salute San Raffaele. „Możliwość obserwowania, jak lata badań naukowych i zaangażowania przekładają się na realne opcje terapeutyczne, nadaje naszej pracy głęboki sens”.
Waskyra™ jest wskazana do leczenia dzieci od 6. miesiąca życia oraz dorosłych pacjentów z zespołem Wiskotta-Aldricha, posiadających potwierdzoną mutację w genie WAS, u których przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych jest właściwą opcją terapeutyczną, a jednocześnie nie jest dostępny odpowiedni dawca rodzinny zgodny w zakresie antygenów HLA. W badaniach klinicznych nie zgłoszono działań niepożądanych bezpośrednio przypisywanych terapii Waskyra™ ani zastosowanemu schematowi kondycjonowania. Odnotowane działania niepożądane były związane głównie z procedurami przygotowawczymi, takimi jak mobilizacja komórek krwiotwórczych (G-CSF z lub bez pleriksaforu), afereza, premedykacja rytuksymabem oraz chemioterapia o zmniejszonej intensywności.
Zatwierdzenie terapii genowej Waskyra™ przez FDA stanowi istotny przełom w leczeniu zespołu Wiskotta-Aldricha, szczególnie dla pacjentów pozbawionych możliwości przeszczepienia krwiotwórczych komórek macierzystych od zgodnego dawcy. Terapia ta potwierdza rosnącą rolę zaawansowanych terapii genowych w leczeniu rzadkich chorób genetycznych i wyznacza nowy standard opieki przyczynowej w tej grupie pacjentów.
Zobacz całą publikację: fondazionetelethon.it.