- ALL
Ostra białaczka limfoblastyczna (acute lymphoblastic leukemia – ALL) to nowotwór hematologiczny charakteryzujący się transformacją i proliferacją limfoidalnych komórek progenitorowych czyli prekursorów limfocytów. Komórki białaczkowe obecne są w szpiku kostnym, krwi i innych miejscach poza-szpikowych. ALL stanowi chorobę heterogenną, co oznacza duże jej zróżnicowanie. W obrębie ALL wyróżniamy kilkanaście podtypów choroby, które różnią się stopniem dojrzałości komórek, obecnością odmiennych białek (antygenów) na powierzchni komórek białaczkowych, a także różnych zmian genetycznych. Większość przypadków stanowi ALL z limfoblastów linii B (75%), natomiast pozostała część to ALL
z limfoblastów linii T (25%).
ALL dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych, ale jej częstość występowania jest najbardziej rozpowszechniona w wieku od 2 do 5 lat, co sprawia, że dzieci stanowią 80% wszystkich pacjentów, u których rozpoznawana jest ta choroba.
Wskaźnik 5-letniego przeżycia u dzieci stale się poprawia, osiągając nawet 90%. Natomiast, wskaźnik 5-letniego przeżycia dorosłych szacuje się na około 40%. Rokowanie dla podtypu ALL nawracającego i opornego na leczenie jest bardziej niekorzystne w porównaniu do pierwotnej ALL, a wskaźniki długoterminowego przeżycia całkowitego (overal survivral – OS) wynoszą 15–50%.
Dodatkowo, obecnie dostępne opcje leczenia są niezadowalające, dlatego istnieje potrzeba opracowania nowych podejść terapeutycznych do leczenia ALL, zwłaszcza po nawrocie choroby.
- Terapia CAR-T w ALL
Terapia CAR-T z użyciem komórek CAR-T ukierunkowanych na antygen docelowy CD-19 (anty-CD19 CAR-T), obecny na komórkach B, stanowi skuteczną, nową strategię terapeutyczną dla chorych na B-ALL. Na podstawie wyników badania klinicznego ELIANA, preparat tisagenlecleucel (tisa-cel) opierający się o technologię anty-CD19 CAR-T został zarejestrowany przez amerykańską Agencję Żywności i Leków w sierpniu 2017 roku w Stanach Zjednoczonych (Food and Drug Administtation – FDA) do leczenia dzieci i młodych dorosłych z nawracającą lub oporną na leczenie B-ALL, stanowiąc tym samym pierwszą terapię genową typu CAR-T dopuszczoną do wprowadzenia na rynek.
Tisa-cel stanowi konstrukt CAR, który wytwarzany jest przy użyciu wektora lentiwirusowego i zawiera domenę kostymulującą 4-1BB. Badanie ELIANA obejmowało 75 pacjentów pediatrycznych i młodych dorosłych z nawracającą i oporną na leczenie ALL CD19+, którzy otrzymywali wlewy tisa-cel, a 96% pacjentów miało chemioterapię zmniejszającą liczbę limfocytów przed leczeniem (limfodeplecję). Całkowitą odpowiedź osiągnięto u (61/75) 81% chorych. Kontynuacja obserwacji pacjentów (follow up) i ocena jakości życia pacjentów biorących udział badaniu potwierdziła przewagę korzyści nad ryzykiem terapii CAR-T u chorych na B-ALL, co finalnie zakończyło się rejestracją leku.
Zarówno badania globalne, jak i badania jednoośrodkowe wykazały bardzo obiecujące wyniki z trwałymi i licznymi remisjami u tych chorych po zastosowaniu terapii anty-CD19 CAR-T. Odsetki całkowitych remisji wynoszą pomiędzy 67% a 93%, co sprawia, że terapia CART jest najskuteczniejsza w nawrotowych i opornych na leczenie typach B-ALL.
Obecnie w Unii Europejskiej zarejestrowana jest technologia CAR-T w postaci tisa-cel (Kymirah) u chorych na ALL. W Polsce od 1 września 2021 roku terapia CAR-T (Kymirah) jest refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) w przypadku ALL u dzieci i dorosłych do 25 roku życia.
Literatura:
1.Skórka, Ostapińska K, Malesa A, Giannopoulos K. The application of CAR-T cells in haematological malignancies. Arch. Immun. Ther. Exp. 2020 vol 68,34, s. 1-19,: DOI: 10.1007/s00005-020-00599-x
2. Liu Y, Chen X, Han W et al (2017) Tisagenlecleucel, an approved anti-CD19 chimeric antigen receptor T-cell therapy for the treatment of leukemia. Drugs Today 53:597. DOI: 10.1358/dot.2017.53.11.2725754
3. Maude SL, Laetsch TW, Buechner J et al (2018) Tisagenlecleucel in children and young adults with B-cell lymphoblastic leukemia. N Engl J Med 378:439–448. DOI: 10.1056/NEJMoa1709866